SKITURY W SŁUŻBIE ULTRASA
Trening skiturowy daje odskocznię psychiczną od treningu biegowego – to inny rodzaj pracy oraz dla większości zapewne też zmiana środowiska. To bardzo korzystne dla psychiki. Znużenie treningiem prędzej czy później dopadnie każdego, a ci, którzy mają to już za sobą, wiedzą, jak bardzo demotywujący jest to stan. Dzięki skiturom natomiast eksplorujemy miejsca, w które prawdopodobnie byśmy nie dobiegli. A inny rodzaj wysiłku i do tego frajda płynąca ze zjazdu powodują, że nawet miejsca, w których bywaliśmy setki razy, smakują inaczej.
Odpoczynek dla stawów, w szczególności dla stawu kolanowego. Jeśli mamy dobrą technikę podchodzenia i zjazdu, to niewątpliwie mniej obciążamy stawy niż podczas biegów ultra. Dla mnie zawsze w czasie zawodów najgorsze były zbiegi, choć zjazd poza trasą jest moją mocną stroną, dzięki której potrafiłam nadrobić nawet kilka miejsc na wyścigu. Poza tym poprawnie wykonany krok skiturowy jest stosunkowo lekki i posuwisty. Oczywiście często widuję osoby podnoszące narty i przez to niepotrzebnie dźwigające na nogach dodatkowe kilogramy. Taki podstawowy błąd jest bardzo prosty do wyeliminowania, trzeba tylko mieć jego świadomość.
Wzmocnienie mięśni nóg oraz górnych części ciała, bo skitury angażują mięśnie praktycznie całego ciała. Oczywiście najwięcej pracy i tę najcięższą wykonują nogi, ale praca rąk jest równie ważna. Dobrze technicznie poruszający się skialpiniści w dużej mierze angażują mięsień trójgłowy ramienia. Pracują też mięśnie pleców i brzucha. Bardzo często po pierwszej wycieczce skiturowej słyszę od swoich podopiecznych, że spodziewali się zakwasów w udach, a nie mogą podnieść ręki.
Lepsza stabilizacja – wzmocnienie mięśni głębokich. Jazda w nieprzygotowanym terenie, w bardzo zmiennych warunkach śniegowych oraz w sprzęcie, który w porównaniu do nart zjazdowych jest zdecydowanie bardziej miękki, powoduje, że musimy na zjazdach cały czas mocno pracować nad utrzymaniem równowagi, angażując w ten sposób mięśnie głębokie.
Zwiększanie wydolności – uprawiając skialpinizm, często jesteśmy aktywni na dużych wysokościach n.p.m. Każdy z nas słyszał, że trening na wysokości poprawia wydolność poprzez zwiększanie ilości krwinek czerwonych we krwi. Trenując w warunkach hipoksji wysokogórskiej, organizm adaptuje się do mniejszej ilości tlenu w powietrzu i zaczyna tworzyć więcej erytrocytów, które są odpowiedzialne za transport tlenu w naszej krwi. Dzięki temu dostarczamy więcej tlenu do mięśni i tym samym wzrasta nasza wydolność.
RYWALIZACJA
Skitury to obecnie jedna z najprężniej rozwijających się pod względem turystyki dyscyplina sportowa w zimie. Niestety olbrzymie zainteresowanie skiturami w Polsce nie przekłada się na rozwój skialpinizmu na płaszczyźnie sportowej. Mało kto wie, że ten sport jest obecny w naszym kraju już ponad 30 lat! Prowadząc szkolenia skiturowe, często spotykam się ze zdziwieniem, że w skiturach organizowane są mistrzostwa świata czy Polski….
Wspomniane zawody z 30-letnim stażem to rozgrywany w Tatrach Memoriał Jana Strzeleckiego. Podobnie długą historię mają zawody odbywające się w lutym każdego roku w masywie Pilska – Puchar Pilska. Oprócz tego są jeszcze zawody rozgrywane w Bieszczadach, Karkonoszach, a od kilku lat na znaczeniu zyskują również te, których trasy prowadzą po wyciągach narciarskich.
Pierwsze mistrzostwa Polski odbyły się w 2004 r. pod skrzydłami Polskiego Związku Alpinizmu. Od tego czasu reprezentanci kraju regularnie uczestniczą w najważniejszych zawodach na świecie m.in. w mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy, Pucharze Świata czy prestiżowym cyklu La Grande Course. (tylko wyimek/ramka)
Znany himalaista Andrzej Bargiel swoją górską przygodę zaczynał właśnie od startów w zawodach skiturowych. Bez wątpienia doświadczenie i umiejętności, jakie wtedy nabył, obecnie pomagają mu w zdobywaniu najwyższych szczytów. (wyimek i tekst)
Sportowa rywalizacja na skiturach (oficjalnie sport ten nazywa się skimountaineering, a po polsku – narciarstwo wysokogórskie) odbywa się w kilku konkurencjach:
- sprint: najmłodsza, wprowadzona w celu uatrakcyjnienia sportu i pokazania go możliwie jak największej liczbie widzów (zabieg w celu wprowadzenia skiturów na igrzyska olimpijskie), stosunkowo krótka trasa zawiera wszystkie elementy skialpinizmu: podejście na nartach z przypiętymi fokami, podejście z nartami przypiętymi do plecaka, przepinka, czyli szybkie ściągnięcie fok i zjazd terenowy. Podczas jednego dnia zawodnicy startują kilkukrotnie (kwalifikacje, ćwierćfinały, półfinały i finały). Jeden bieg trwa ok. 4–5 min;
- vertical – czyli samo podejście wyłącznie na nartach. Parametry trasy – przewyższenie w granicach 500–700 m. W tej konkurencji coraz częściej reprezentacje poszczególnych krajów wystawiają zawodników, którzy nie potrafią dobrze zjeżdżać na nartach i specjalizują się tylko w podchodzeniu (np. zawodnicy, którzy przechodzą z biegów narciarskich);
- individual (bieg indywidualny) – standardowy, tradycyjny bieg, w którym zawodnicy rywalizują na trasach o 1300–1900 m przewyższenia. Konkurencja ta (w przeciwieństwie do sprintów i verticali, które przeprowadzane są na stokach narciarskich lub w ich bezpośrednim otoczeniu), rozgrywana jest w prawdziwie wysokogórskich warunkach. Tutaj niezbędne jest posiadanie pełnego ekwipunku, który zapewni zawodnikom bezpieczeństwo poza trasą i umożliwi udzielenie pomocy np. w razie zejścia lawiny tj.: detektor, sonda, łopata lawinowa, kask, gwizdek, apteczka pierwszej pomocy, folia NRC, gogle lub okulary, raki, a często też uprząż z lonżą i absorberem albo czekan. Długa trasa, która niejednokrotnie prowadzi w bardzo wymagających górskich warunkach, wymaga od zawodnika wprawy we wszystkich elementach skialpinizmu. Oprócz wydolności i świetnej jazdy na nartach ważne jest też sprawne wykonywanie przepinek (przypinanie i odpinanie fok, doczepianie nart do plecaka, zakładanie raków), poruszanie się w rakach często w terenie eksponowanym, gdzie do asekuracji wymagane jest wpinanie się w linę poręczową.
Przykładowo wymagania takiej konkurencji spełnia trasa Memoriału Piotra Malinowskiego rozgrywanego w Tatrach. Prowadzi ona ze schroniska Murowaniec na Hali Gąsienicowej na przełęcz Liliowe i dalej na Przełęcz Świnicką. Tam wykonujemy przepinkę i zjeżdżamy z powrotem do Doliny Gąsienicowej. Początek zjazdu najczęściej jest asekurowany liną ze względu na duże nastromienie – nawet 70 stopni! Kolejne podejście prowadzi na przełęcz Karb, potem zjazd do Czarnego Stawu i podejście na przełęcz Zawrat. Z Zawratu zjazd do Doliny Pięciu Stawów Polskich i przejście przez Kozią Przełęcz (tutaj często w rakach i z użyciem liny) do mety do Murowańca. Najlepsi zawodnicy z Polski i Słowacji osiągali czasy w granicach dwóch godzin!
- team – bieg rozgrywany w parach na trasie charakterem zbliżonej do trasy individualu, ale znacznie dłuższej (dla kobiet min. 1800 m przewyższenia, a dla mężczyzn 2100 m przewyższenia)
Wymienione konkurencje rozgrywane są w ramach MŚ, ME i Pucharu Świata, ale międzynarodowy skialpinizm ma też swoje historyczne, wielkie imprezy. Są one jak Tour de France dla kolarzy. Mimo że nie mają rangi MŚ, cała światowa czołówka szlifuje formę na te prestiżowe starty:
- Pierra Menta – zawody rozgrywane we francuskich Alpach. Startuje się w nich w dwuosobowych zespołach. W nadchodzącym roku odbędzie się już 35. edycja! Zawody trwają cztery dni, podczas których pokonuje się nawet do 100 km i 10 000 m różnicy wysokości, a czas z poszczególnych dni sumuje się.
- Patrouille des Glaciers – zawody rozgrywane w trzyosobowych zespołach na trasie prowadzącej z Zermatt do Verbier (Szwajcaria). Trasa ma długość 57,5 km, +4390 m przewyższenia. Najlepsze zespoły pokonują ją w 5 h 30 min!
- Troffeo Mezzalama – również trzyosobowe zespoły, które rywalizują na trasie z Breuil-Cervinii do Gressoney (Włochy). Trasa w porównaniu do PDG jest krótsza o kilkanaście kilometrów, ale jej dużą trudnością jest wysokość. W dużej mierze prowadzi bowiem przez tereny położone na wysokości powyżej 3700 m n.p.m., a najwyższe punkty, jakie się osiąga, to np. szczyt Castora 4228 m n.p.m.
GDZIE W POLSCE NA SKITURY?
Najlepszym miejscem do uprawiania tego sportu są wg mnie Tatry. Nadają się zarówno dla początkujących, jak i dla zaawansowanych skiturowców. Każdy znajdzie tu dla siebie trasy, w zależności od stopnia zaawansowania, umiejętności narciarskich, doświadczenia w zimowym poruszaniu się po górach, kondycji. Czasem ludzie obawiają się zacząć przygodę ze skiturami właśnie od Tatr, ze względu na ich „wielkość i urwistość”, co tak naprawdę nie jest zasadne. W Tatrach jest wiele możliwości wyboru tras, o różnym stopniu zaawansowania, nie trzeba od razu iść na ekstremę.
Kolejne góry to Beskidy – począwszy od Beskidu Śląskiego aż do Bieszczad. Bardzo fajną skiturową górą jest masyw Pilska. Gdy brakuje naturalnego śniegu, można uprawiać skituring na trasach narciarskich, ale gdy zima dopisze, to jazda w puchu w bukowych lasach Beskidu Żywieckiego jest naprawdę rewelacyjna!
Lubię też Beskid Sądecki, tylko dobra zima, umożliwiająca jazdę po lesie zdarza się raz na kilka lat. Piękne trasy, mniej wymagające, ale za to bardzo widokowe znajdują się w Małych Pieninach. Przy ładnej pogodzie na wycieczce skiturowej możemy podziwiać widok na Tatry, Trzy Korony i Sokolicę.
Legalnie wszędzie tam, gdzie nie ma parków narodowych, możemy w zasadzie bez ograniczeń uprawiać skituring. Lasy należące do Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych (Nadleśnictwa) – jedynym ograniczeniem są miejsca objęte stałym lub okresowym zakazem wstępu do lasu.
Tatrzański Park Narodowy – można poruszać się po pieszych szlakach turystycznych, oprócz oczywiście tych, które zamykane są na okres zimowy. W okolicach Kuźnic, Kasprowego Wierchu, hal Goryczkowej, Gąsienicowej i Kondratowej wprowadzone są dodatkowe ograniczenia ze względu na dużą presję: narciarze, skiturowcy, piesi. Tam dodatkowo wyznaczone są szlaki dla skiturowców i narciarzy (zjazdowców). Niektóre z nich są dwukierunkowe, a inne kierunkowe. Punkt informacji turystycznej TPN rozdaje mapki okolicy, tam też można uzyskać dokładne informacje na temat zasad poruszania się w TPN. Poza tym, zgodnie z rozporządzeniem dyrektora TPN, skitury można uprawiać dopiero wtedy, gdy pokrywa śnieżna zabezpiecza roślinność (m.in. kosodrzewinę) przed zniszczeniem (ścięcie krawędzią narty)
Słowackie Tatry – szlaki w TANAP zamykane są na okres od 1 listopada do 15 czerwca. W tym czasie poruszanie się na skiturach dozwolone jest w kilku specjalnie wyznaczonych rejonach. Udostępniona m.in. jest Dolina Żarska, Dolina Staroleśna – przejście przez Czerwoną Ławkę do Dol. Małej Zimnej Wody, przejście przez Baranią Przełęcz z Dol. Małej Zimnej Wody do Dol. Kieżmarskiej, Dolina Spalona.
Od strony treningowej skitury możemy uprawiać na większości stoków narciarskich. Jest to też dobra opcja dla początkujących i gorzej jeżdżących. Nie spotkałam się z sytuacją, żeby właściciel stoku wygonił skiturowców, ale słyszałam o takich zdarzeniach (podobno Szczyrk). Zasada jest taka: skiturowcy poruszają się skrajem stoku, żeby możliwie jak najmniej przeszkadzać narciarzom. Myślę, że póki my zachowamy taką kulturę chodzenia, to stoki narciarskie będą nas akceptować, dlatego dla naszego wspólnego dobra – dbajmy o dobrą reputację skiturowców na stokach!
PIERWSZE KROKI – DAJ SIĘ POPROWADZIĆ
Najlepiej, jeśli ktoś pomoże nam w stawianiu pierwszych kroków na skiturach. Jest to dość wymagająca pod wieloma względami dyscyplina sportu, więc początki mogą być trudne, a nawet niebezpieczne (np. lawiny, zagrożenia związane z zimowym poruszaniem się po górach). Polecam na pierwsze wycieczki udać się z doświadczonym przewodnikiem lub wybrać się na szkolenie.
Instruktor pomoże w doborze sprzętu i wytłumaczy zasady posługiwania się nim.
Sprzęt jest dość drogi, więc warto na początek potestować lub wypożyczyć, żeby przekonać się, co najbardziej nam odpowiada. W zależności bowiem od preferencji możemy wybierać w sprzęcie typu speed, który jest dość lekki, dla tych którzy cenią sobie szybkość i komfort podchodzenia, tour dla tych ceniących obok lekkości podchodzenia też komfort jazdy lub free dla osób, które przede wszystkim stawiają na dobrą jazdę w terenie.
Jeśli chodzi o dobór ubioru, koniecznie ubieramy się na cebulkę czyli mamy wiele warstw pełniących różne funkcje. Daje nam to możliwość dostosowania ubioru na każdym etapie wycieczki w zależności od zmieniających się warunków (np. zaczyna wiać wiatr, wychodzi słońce i robi się baaardzo ciepło, na zjeździe ponownie robi nam się zimno). Warto pamiętać o zapasowych rękawiczkach i czapce, ponieważ przepocone po podejściu nie nadają się już na zjazd. Ciężkie, toporne, grube spodnie czy kurtki zupełnie się nie sprawdzą, bo na podejściu pot leje się strumieniami, a po dojściu na szczyt wszystko jest mokre i na zjeździe jest w nich już tylko zimno. Dużo problemu sprawiają tez skarpety – założenie grubych, narciarskich skarpet powoduje, że stopa nadmiernie się poci, skarpetka szybko staje się mokra, a potem zaczyna obcierać stopę. Dobre są specjalne skarpety skiturowe długie, ale stosunkowo cienkie i zapewniające dobrą termikę.
Warto od początku czerpać wzorce od najlepszych. W skiturach technika jest bardzo ważna. Dla wielu osób podchodzenie wydaje się oczywiste i proste, ale z praktyki wiem, że sprawia wiele problemów. Błędy, jakie popełniają początkujący, potem są utrwalane i stają się złymi nawykami. Często takie osoby nie mają świadomości, ile błędów popełniają i że mogłyby poruszać się sprawniej i wygodniej, gdyby tylko posiadały prawidłową technikę podczas podchodzenia, a także techniki zjazdu poza trasą.
Trener lepiej dobierze trasę odpowiednią do panujących warunków śniegowych i pogodowych, wytłumaczy, jak należy interpretować stopnie zagrożenia lawinowego, jak oceniać w terenie zagrożenie lawinowe, przedstawi czynniki lawinotwórcze.
Udzieli też instruktażu zachowania w przypadku zejścia lawiny i użycia lawinowego ABC (detektor, sonda, łopata) oraz posługiwania się rakami i czekanem.
Jak widać, tematów jest wiele, a wszystkie bardzo istotne, dlatego tak ważne jest, żeby zacząć pod okiem specjalisty, a nie iść na żywioł, bo ta przygoda może się tragicznie skończyć.
Kondycyjnie skituring jest bardzo wymagającą dyscypliną, ale turystyczne uprawianie tego sportu jest też dostępne dla osób praktycznie w każdym wieku i o różnym poziomie sprawności fizycznej. Możesz zacząć swoją przygodę ze skiturami, nie będąc bardzo wysportowaną osobą. Istnieje wiele możliwości dostosowania trasy wycieczki w zależności od kondycji i predyspozycji, ale trzeba umieć wykazać się pokorą i realnie ocenić swoje możliwości. Najszybciej poradzi sobie średniozaawansowany narciarz (jeśli bez problemów umie zjechać z Kasprowego Wierchu po przygotowanej trasie, wykonywać skręty w pewny sposób, panować nad każdym wykonywanym skrętem, umieć kontrolować prędkość podczas jazdy). Jeśli jesteś mniej doświadczony, zawsze możesz podchodzić na skiturach po przygotowanych trasach narciarskich, a następnie po nich zjeżdżać. Będzie to świetna okazja do podszlifowania umiejętności narciarskich i dobry trening kondycyjny. Jazda na nartach skiturowych jest zdecydowanie bardziej wymagająca niż jazda na zjazdówkach. Nierzadko nawet dobrzy narciarze miewają problemy na pierwszych skiturowych wycieczkach. Wynika to przede wszystkim z warunków, w jakich jeździmy – poza trasą, w nieprzygotowanym śniegu, który jest bardzo zmienny. W warunkach polskich gór możemy wyróżnić kilkanaście rodzajów śniegu, a w jazda w każdym z nich wymaga nieco innej techniki i sporego doświadczenia.
A czy forma zrobiona na skiturach przekłada się na biegi górskie i ultra? Powiem skromnie: jest w Polsce kilku skiturowców, którzy potrafią powalczyć w najcięższych polskich biegach. Nie ma więc chyba co narzekać, że czas poświęcony na skitury – a nie na bieganie – jest czasem straconym.
WARSZTATY I SZKOLENIA
-
Skiturowe Tatry – Anna Figura, Jacek Żebracki, Paulina Figura, Jan Korlatowicz – szkolenia skiturowe i lawinowe
-
Skitourowe Zakopane – lokalna inicjatywa, połączona również ze szkoleniami zagranicznymi (Macedonia, Gruzja, Rumunia)
-
5+ Szkoła Górska – eksperci z TOPR-u – szkolenia lawinowe
-
Szkoła W Pionie – szkolenia z turystyki górskiej (Alpy)
-
Paweł Kunachowicz Alpine Guide (Japonia, Alaska)
-
Paweł Kaczmarczyk Chillup Guide – International Mountain Guide (Norwegia, Gruzja – Kaukaz),
-
Tatra Running – Magda Derezińska – szkolenia weekendowe, wyjazdy, integracja na nartach
-
Alpinka Ski Trab Team – Adam Gomola – sprzęt, szkolenia, wycieczki (skitour.pl)
-
8academy (sklep 8a.pl)
-
sklep Polarsport – wyjścia z przewodnikiem
WYPOŻYCZALNIE
Znajdziesz kilka w Zakopanem i okolicach:
Przy stokach narciarskich w Białce, Korbielowie, Szczyrku. Ceny bardzo różne: już od 20 zł za 1 element wyposażenia za dzień (wszystko zależy od rodzaju sprzętu i jego stanu)
Ania Figura
Czołowa polska skialpinistka, mistrzyni świata i Europy w skiturach, uczestniczka prestiżowych zawodów Pierra Menta we Francji, na których dwukrotnie zajęła II miejsce, zdobywczyni Piku Lenina (7134 m n.p.m). To wysokogórskie doświadczenie zainspirowało ją do zdobycia kolejnych gór i tak w 2015 r. wybiegła na wierzchołek Mont Blanc (4810 m n.p.m.) w rekordowym czasie 5 h 17 min oraz wzięła udział w ekstremalnych zawodach Elbrus Race, podczas których pobiła kobiecy rekord trasy, wybiegając na szczyt o wysokości 5642 m n.p.m. w 4 h 22 min. Licencjonowany przewodnik tatrzański, instruktor narciarstwa PZN, absolwentka leśnictwa na UR w Krakowie. Zwyciężczyni Biegu Ultra Granią Tatr. Doświadczeniem zdobytym podczas zawodów i licznych górskich wypraw dzieli się na prowadzonych kursach i szkoleniach skiturowych (FB @AnnaFiguraSkitour).
