ITRA Performance Index, kamienie UTMB, punkty ITRA, UTMB Index - jeśli kiedykolwiek usłyszeliście jedną z tych nazw i nie do końca kojarzyliście co to jest - zapraszamy do krótkiego przewodnika po systemach punktowych oraz systemach kwafilikacji. Tekst ukazał się w U#48.

Tekst: Maciej Skiba

Zdjęcie główne Aneta Mikulska / Patrzę Kadrami

W naszym świecie biegów górskich ciężko cokolwiek ze sobą porównać. Nawet jeśli cyferki różnych imprez wyglądają podobnie, to trasy mogą różnić się znacznie warunkami pogodowymi czy terenem lub konkurencją. W ramach pomocy biegaczom oraz organizatorom opracowano narzędzia i rankingi, które pozwalają wyważyć oczekiwania, zobiektywizować ocenę, lepiej przewidzieć przyszłość czy po prostu rywalizować ze wszystkimi korespondencyjnie. Wraz z przejęciem marki UTMB do świata biegowego przyszły nowe sposoby wyceny naszego biegania. Obok rankingu ITRA, który na dobre wszedł do słownika i był wizytówką wielu imprez, teraz pojawił się indeks i kamienie zaproponowane właśnie przez UTMB i potrzebne do wystąpienia na linii startu tego ekscytującego festiwalu. Jak to zrobić? Zapraszamy do przewodnika po tym zawiłym świecie zagranicznych rankingów i kwalifikacji. 

UTMB: już nie festiwal, lecz finał 

Bieganie po górach to synonim wolności, jednak, jak wszystko w obecnych czasach, tłumaczone jest na język liczb. Pół biedy, jeśli robi to ranking, wyceniający nasz wysiłek na trasie zawodów. Zwykle jednak wpada to do excela, a do końcowego wyliczenia dolepiany jest znaczek lokalnej waluty i cała komórka ma zapalić się na zielono. Dlaczego o tym wspominam? W 2022 r. festiwal UTMB został przejęty przez organizatora legendarnych zawodów triathlonowych Ironman Group. Na biegaczy padł blady strach, bowiem oprócz zmiany całego systemu klasyfikacji, obawiano się głębszego sięgania do naszych portfeli. Wszak za udział w tegorocznych triathlonowych MŚ Kona na Hawajach trzeba już zapłacić 1400 dolarów ‒ 350 więcej niż przed rokiem, ale zanim dojdzie do przelewu, trzeba uzyskać jeszcze kwalifikacje.  

System kwalifikacji na festiwal UTMB na pierwszy rzut oka nie wygląda jasno. Kiedyś korzystano tylko z punktów ITRA przyznawanych za biegi danych kategorii i można było trafić do bębna wielkiej maszyny losującej. Od poprzedniego roku, czerpiąc trochę z Ironamnów oraz ze starego, zbankrutowanego cyklu Ultra Trail World Series, żeby wystartować we Francji, trzeba się nieco nakolekcjonować.

Przede wszystkim powstał cykl biegów „by UTMB”. Są to imprezy organizowane na całym świecie, niektóre należące do UTMB i Ironman Group, niektóre posiadają tylko licencje. Swoistymi mistrzostwami świata Kona w modelu trailowym jest UTMB World Series Finals, czyli festiwal w Chamonix, w tym roku odbywający się między 26 sierpnia a 1 września. Za finał uważa się trzy najbardziej popularne biegi, czyli UTMB (główny dystans 170 km tzw. wielka pętla), CCC (100 km) oraz OCC (50 . km). Tytuł UTMB World Series Majors dostają tylko trzy biegi każdego roku – po jednym z danego kontynentu; w tym roku to: obie Ameryki – Canyons Endurance Run, Azja – Chiang Mai Thailand, a w Europie – Val d’Aran. Ostatnią kategorią wyścigów są UTMB World Series Events – 42 biegów na całym świecie (36 w roku 2023). 

Dodatkowo biegi zostały podzielone według standardowego wzoru porównywalności biegów górskich ‒ długość biegu w kilometrach + każde 100 metrów przewyższenie w gór. Suma musi przekroczyć wartości graniczne, stąd ranking: 20K, 50K, 100K oraz 100M i tym samym do OCC punktują wszystkie, CCC trzy: 50K, 100K oraz 100M, a do klasycznego dystansu tylko 100K oraz 100M. 

UTMB: indeks i kamienie 

Dodatkowo ustanowiono dwa systemy kolekcjonerskie: kamienie loteryjne oraz punkty w indeksie. Za każdy ukończony bieg z serii „by UTMB” opisany wyżej biegacz otrzymuje biegający kamień (ang. running stone) według klucza – 20K – 1, 50K – 2, 100K – 3, 100M – 4. Za bieg z serii Major otrzymane kamienie ulegają podwojeniu. Maksymalnie w dwa lata można zebrać trzydzieści, przepadają po 24 miesiącach, a do czego służą? Każdy kamień to jeden los w loterii miejsca na bieg w Chamonix. Zatem zasada jest prosta – im więcej Twojej lojalności do eventów UTMB, tym większa szansa na legendarną metę w górskiej stolicy Francji. 

Z indeksem jest już prościej. Jest to ogólny oraz z podziałem na kategorie dystansowe ranking biegacza wynikający z ukończonych imprez premiowanych indeksem UTMB. Nie dotyczy już imprez wymienionych wyżej, a wielu więcej. W 2024 roku na liście jest ich prawie pięć tysięcy. Do jednej kategorii liczą się biegi z ostatnich 36 miesięcy.  

UTMB: jak się dostać? 

Oczywiście najtrudniej jest na biegi finałowe (UTMB, CCC, OCC). Aby przystąpić do loterii, trzeba posiadać aktywny UTMB Index dla danej kategorii dystansu oraz minimum jeden kamień właściwy długości biegu. Oba nie mogą przekraczać ostatnich 24 miesięcy. Później tylko trzymać kciuki za szczęśliwe losowanie. 

Dla tych, którzy nie chcą testować swojego szczęścia, też jest możliwość dostania się. Trzeba tylko nieco szybciej biegać. Miejsce w biegach finałowych uzyskuje TOP10 kobiet i mężczyzn oraz maksymalnie 55 najlepszych AG1 danego biegu UTMB Majors oraz trójki najlepszych z 36 biegów UTMB Events. Dodatkowo załapią się wszyscy, którzy posiadają UTMB Index wyższy od podanego w regulaminie dla danej kategorii biegów. Co ciekawe, taka elita ma zagwarantowane miejsce na listach, ale za pakiety płaci normalną, regulaminową cenę. 

Oczywiście w ramach festiwalu odbywają się inne dystanse znane z poprzednich lat. Wystartuje też TDS (145 km), PTL (bieg zespołowy 300 km +25 000 m), MCC (40 km dla sponsorów, wolontariuszy i mieszkańców okolicy) oraz krótsze biegi dla młodzieży. 

Wpisowe w tym roku to: UTMB ‒ 398€, TDS ‒ 275€, CCC ‒ 250€, OCC ‒ 155€, PTL - 1500€ za drużynę.

ITRA: wizytówka poważnego biegania 

Co ciekawe, jednymi z założycieli ITRA jest małżeństwo, które stoi za komercyjnym rozwojem UTMB. Najwidoczniej Cathrine i Michael Poletti nie mogli zrealizować swoich biznesowych ambicji w ramach ITRA, bowiem powołano ją jako organizację non-profit. ITRA to akronim od International Trail Running Association, co oznacza Międzynarodowy Związek Biegów Trailowych. Powstała jako efekt spotkania 150 osób reprezentujących 18 krajów związanych z bieganiem terenowym. Zależało im, by nadać strukturę i rozwój dyscyplinie, która nie była w żaden sposób oficjalnie zarejestrowana. Byli to organizatorzy imprez, profesjonalni biegacze, producenci sprzętu oraz dziennikarze. Oprócz stworzenia podstawowych zasad, kodeksu postępowania i wartości chociażby z zakresu ochrony przyrody, ITRA stworzyła punktację dla biegów oraz ranking biegaczy, nazywany ITRA Performance Index. 

ITRA: na ile kilometrów ten maraton?  

Zacznijmy od wyceny biegów. ITRA klasyfikuje biegi według tego samego wzoru, co opisany przy UTMB, jednak jest on bardziej precyzyjny. Suma długości oraz 100 metrów przewyższenia w górę wpada w sześć przedziałów: 0‒24 przyznawane jest zero punktów, 25‒44 ‒ jeden, 45‒74 ‒ dwa, 75‒114 ‒ trzy, 115‒154 ‒ cztery, 155‒209 ‒ pięć oraz 210 i więcej to sześć punktów. Zbieranie punktów ITRA z różnych biegów potrzebne jest do kwalifikacji na dane zawody i ma potwierdzać nasze biegowe doświadczenie. Sama długość zawodów też wpada w przedziały różnego nazewnictwa. Vertical wg ITRA może mieć od 2 do 12 km, 10K to 5‒15 km, połówka 15‒35 km, cały maraton 35‒ 45 km, 50K to 45‒65 km, 50M to 65‒90 km, 100K ‒ 90‒130 km, 100M 130‒190 km i Endurance ‒ powyżej 190 km . Dodatkowo ITRA prezentuje tak zwany mountain dificulty, czyli trudność wynikającą ze stosunku przewyższenia w górę wobec długości biegu. Skala wynosi od 0 do 12. 

Sporą podpowiedzią jest też finisher level, czyli minimalny performance index, który potencjalnie można uzyskać przy ukończeniu biegu „równo z gwizdkiem” limitu czasowego. 

Aby bieg był w ten sposób wyceniony, a my dostali za niego punkty, musi być wcześniej zgłoszony przez organizatora. 

ITRA: ile masz punktów? 

Zanim przejdziemy do ogólnego rankingu, to rzućmy okiem, co decyduje o ITRA score za dany bieg, bo to w końcu one tworzą nasz ranking ogólny. Algorytm bierze pod uwagę długość biegu, przewyższenie w górę oraz w dół oraz średnią wysokość. Techniczność trasy jest ważna, ale nie jest obiektywna, dlatego tutaj ITRA korzysta z metody pośredniej, stworzonej z analizy ponad 5 milionów biegów w bazie. Czas ukończenia zawodów jest porównywany z teoretycznie najlepszym możliwym wynikiem. Oczywiście sufitem punktowym jest tu 1000 punktów. Ze względu na różne czynniki występujące na biegu punktacja za dany bieg może zostać skorygowana dla wszystkich finiszerów. 

Ogólny ranking indywidualny każdego biegacza to średnia ważona pięciu najlepiej wycenionych biegów z 36 ostatnich miesięcy, przy czym zawody z ostatniego roku mają pełną wartość, a dla tych starszych ona spada. Dzięki temu algorytm premiuje bieżące wyniki, ale jednocześnie tak długi przedział czasowy pozwala zawodnikom kontuzjowanym lub mającym przerwę od startowania być widocznym w rankingu. Oczywiście statystyki dzielą się też ze względu na dystanse opisane powyżej. Znając podstawę algorytmu, możemy zauważyć, że jeden słabszy start czy nawet DNF nie wpływa na nasz ogólny ranking. 

Nie trzeba szukać daleko benefitów płynących z wysokiego PI. W Szczawnicy na Pieniny Ultra Trail czy podczas DFBG biegu Golden Trail National Series zawodnicy powyżej pewnego poziomu startowali za darmo na zaproszenie organizatora. 

Punkty do rankingu są obliczane automatycznie z publikowanych list wyników, dlatego nawet, jeśli nigdy nie rejestrowaliście się na stronie, to w bazie ITRA na pewno już jesteście. I tu mała podpowiedź: powyżej 350 punktów dla obu płci wkraczamy na poziom średni (od przedziału 4 do 1); powyżej 550 dla mężczyzn i 550 dla pań to zaawansowany, ekspercki zaczyna się powyżej 725 dla facetów i 600 dla kobiet, a do elity wkraczają panowie z ITRA 825 i kobiety powyżej 700. Najwyższy poziom to powyżej 900 punktów dla mężczyzn i 775 dla kobiet. Obecnie ma go ponad 62 zawodników i 33 zawodniczki. Najwyżej z Polaków sklasyfikowany jest oczywiście Andrzej Witek 910, a z pań Martyna Młynarczyk 763.

ITRA vs UTMB 

Porównując oba rankingi, łatwo zauważyć podobieństwa. Będą one jeszcze większe jak porównamy zawodników. Na tronie obu zasiada nie kto inny jak Remi Bonnet Jego dorobek to 955 ITRA oraz 940 UTMB. Wśród kobiet niekwestionowaną liderką jest Courtney Dauwalter: 852 ITRA i 847 UTMB. Porównując czołówkę to głównie te same nazwiska, a ich punktacje różnią się minimalnie – pewnie dlatego, że nie wszystkie biegi posiadają punktację do obu systemów i to bardzo łatwo sprawdzić, bo najlepiej wyceniony start w historii ITRA Remiego Bonneta, za który otrzymał 970 ITRA, nie był objęty UTMB Indexem. UTMB nie rozpisuje się na temat algorytmu tak szczegółowo jak ITRA. Kto wie, może jest to ten sam system?  

Nie tylko UTMB i ITRA 

Swój system rankingowy ma też WMRA, czyli World Mountain Running Assoctiation. W 2023 r. punktował 103 biegi, głównie na dystansach poniżej ultra. Liczy się tu prestiż danej imprezy, zatem mistrzostwa świata mają większą wagę niż mistrzostwa krajowe czy GTWS. 

UltraSingup to kolejna platforma oferująca rankingi, jednak mająca w bazie dużo mniej biegów, szczególnie tych poza USA. Jej algorytm wyceny jest nieco inny, bo za każdym razem dzieli czas uzyskany na mecie przez czas zwycięzcy. Dodatkowo można przeglądać tam najlepsze procentowe wyniki wszechczasów danych biegów.  

ISF, czyli Światowa Federacja Skyrunningu również wycenia zawodników, którzy kończą certyfikowane zawody. Całość jednak jest dość tajemnicza: zarówno algorytm, jak i tabela z wynikami. Żeby sprawdzić ranking poza najlepszą piątką, trzeba wykupić subskrypcję.  

Oczywiście nie mogę na koniec nie wspomnieć o tworzonym w Polsce rankingu Rate My Trail, szczególnie że jest bardzo dobrze opisana cała jego funkcjonalność, ale o tym już pisaliśmy. Po więcej informacji o RMT zapraszamy do wywiadu z jego twórcą Rafałem Olkisem do ULTRA #29. 

No to co, macie więcej ITRA od nas? 

Średnia redakcji Kingrunner ULTRA (8 osób) – 460 

Średnia Polaków (39 tys.) – 447 

Średnia dla wszystkich sklasyfikowanych w ITRA (1,1 mln) – 429

Tylko pięciu Polaków w historii osiągało ponad 900 ITRA z jednego biegu: 

Bart Przedwojewski – 10 razy – GTC Azores 2020 – 942 

Andrzej Witek – 3 razy - Chudy Wawrzyniec 2023 – 928 ITRA 

Rafał Matuszczak - Pieniny Ultra Trail - 918 ITRA

Dawid Malina - 2 razy - Maraton 3 Jezior 2023 - 917 ITRA

Marcin Świerc –TDS 2018 – 915 ITRA 

I tylko trzy Polki przekroczyły magiczne 775:

Martyna Młynarczyk - Europejski Festiwal Biegowy 2023 - 784

Dominika Stelmach - 2 razy - Chudy Wawrzyiiec 2020 - 779

Paulina Tracz - Istria 100 2023 - 777

Wszystkie dane zostały zaktualizowane na kwiecień 2024.